Wikisastra:Tembung krama désa

§ 16. Kêjawi ingkang kasêbut ing nginggil punika wontên gêgolonganing têmbung ingkang kalimrah kawastanan: madya, basa kêdhaton, krama-desa tuwin krama-wênang. Têmbung madya ing sêrat punika kula lêbêtakên golongan: katitik pc. (krama pacêlathon), basa kêdhaton tuwin krama-desa kula golongakên êngg. k. (ênggon-ênggonan krama), dene krama-wênang ingih punika têmbung ingkang kenging kakramakakên kenging botên, kula susulakên ing sawingkinging têmbung ingkang katêrangakên sarana ciri kurung. Têmbung ki ingkang namung kalimrah wontên Ngayogyakarta kula golongakên ing golongan êngg. ki.

Pratelan tembung-tembung sing dianggep krama-desa kaliyan Purwadarminta 1939:

anglah, anglêh: êngg. kn: 1 krasa lara (lungkrah); 2 êngg. k. lara.
angsul: I êngg. k. pc ulih, bali. II di-[x]-[x]-i êngg.kn: diwangsuli.
asta: 1 ki. tangan; 2 êngg. k. lêngên; 3 kn. tangan kang ngisor (dianggo ukuran); 4 êngg. k. bau (ukuran jêmbar); di-[x] ki: 1 dicêkêl; 2 ditandangi, dicakake.
bambêt: êngg.k. pring.
bambu: êngg.k. pring; pukrul [x] pc: pukrul dudu wêton sêkolahan luhur; kc. bambon.
bangbêt, bangbu: êngg.k. pring.
banggi: I êngg.k. baya II,IV. II êngg.k.ak: beya.III êngg.k: bangga.IV pintên [x] k: pirang bara.
bangsul: 1. êngg. k. bali; 2. êngg. k. bale (ambèn).
batên, mbatên: êngg.k. ora.
bawinipun: êngg.k. bawane;kc.bawa.
beja: ut. mbejani êngg.k. ngandhani (awèh wêruh).
benjang: êngg.k. besuk; [x] enjang êngg.k: sesuk esuk.
bèntên: êngg. k. beda.
becah: êngg.k. bocah.
bêdhag: (ut. m-[x]) kn. 1 êngg. ngoyak; 2 (ut.mbêbêdhag) mbêburu golèk kewan (lmr. kewan asikil papat); 3 (ut. mbêbêdhag) êngg. buruh nggarap sawah (maro pamêtu); 4 (ut. mbêdhag-buruh) êngg.k.bêburuh nyambut gawe (dadi anthèk); 5 êngg.k. mênang (tmr. ngabotohan); [x]-an: 1 kewan kang dibêdhag, bêburon; 2 burukan (olèh-olèhane mbêburu); 3 êngg. opahan, buruhan.
bênampeyan: êngg. k. kowe; kc. sampeyan.
benangpeyan: êngg. k. kowe; kc. sampeyan.
bêseyos: êngg.k.ak mung.
bintu: êngg.k. biru; mbintoni êngg.k: mbironi.
bincih: dipun-[x] êngg.k. dibiri (dikêbiri).
bingkêm: dipun- [x] êngg. k. dibungkêm.
bisaos: êngg. k. bae.
blaki: êngg. k. blaka.
blilêt: êngg.k. blilu.
bujung: I êngg. k. godhong têbu. II êngg. k: buru
bupatos: êngg. k. bupati.
boga: 1 (S) kw. pangan; 2 êngg.k. jagung.
brambêt: êngg. k. brambang.
bratos: êngg. k. bratu.
brêbah: êngg. k. brubuh.
jantên: kn 1 payon eyub-eyube prau cilik; 2 êngg. k. jaro.
japa: kn. (êngg. k. japi): donga dianggo nênambani lsp; dijapani: didongani supaya mari lsp.
jêjêr: kb 1 adêg; 2 baku, sing dadi pokok; 3 bakuning crita; 4 peranganing ukara sing dadi baku lairing gagasan; 5 lagi madêg padha rêrêmbugan tmr. wayang; n-[x]: ngadêg jêjêg; n-[x]-i: 1 êngg. ngêpe pari diêdêgake; 2 masang ukiran; [x]-an: 1 êngg. cagak, pathokan; 2 êngg. pari lsp. sing isih ana ing sawah (têgal); 3 k. ukiran; 4 êngg. k. landheyan; 5 peranganing crita ing wayang miturut sing jêjêr; 6 êngg. pawitan.
dhakên: dipun-[x] êngg. k. didhaku.
dhaon: 1 êngg. k. godhong; 2 êngg. kn. nipah.
dhêkêman: 1 (ut. dhêkêm) êngg. kn. bronjong (kranjangan) diisèni watu dianggo mbêndung kali, tanggul lsp; 2 êngg. k. kêdhêle.
galih: 1 kn. atèn-atène kayu lumrahe warnane irêng; 2 ati; 3 ki. ati, pangrasaning ati; di-[x]: 1 ki. dipikir, dirêmbug, dikira; 2 êngg. k. dituku; pang-[x] ki: ati, pamikir; di-[x] ki: dipikir, dirêmbug; jamu [x]-an: ar. jamune wong wadon.
gandum: (Prs) kn:1 trigu, bngs. pari; 2 êngg. k. jagung.
gangsa: I 1 kn. prunggu sing digawe gamêlan; 2 k gamêlan; 3 êngg. k. gong; lidhah [x] kn: ilat sapi lsp. sing cringih-cringih; ng-[x]: mialani ing liyan sarana kikiran gangsa supaya aja bisa gunêman. II êngg. kn: banyak. III ng-[x] nggêgorèng apa-apa nganggo diulêt ing gula.
gangsal: 1 k. lima; 2 êngg. k. dlima.
girah: êngg. k. 1 gurah; 2 kumbah (wasuh).
gisang: êngg. k. gêdhang; kc. pisang, kisang.
githang: êngg. k. gothang.
glêga: êngg. k. glugu.
glêpang: êngg. k. glêpung.
guni: I êngg. k. guna. II êngg. kn. goni.
guntên: I êngg. k. guna. II êngg. k. kuli. III dipun-[x] êngg. k. digolèki.
grama: I êngg. k. gêni. II ora (durung) [x]-[x] êngg. durung paja-paja. III (S) kw. desa.
gramèn: êngg. k. dagangan; gêgramèn êngg. k. dêdagangan; kc. grami.
grami: êngg. k. dagang.
grantos: êngg. k. graji.
graos: êngg. k. graji.
imah-imah: êngg. k. pc omah-omah; kc. emah.
imbal: kn rangkêp gêntenan panabuhe (saron lsp); [x] wacana ([x] pangandika) br: omong-omongan rêrêmbugan; di-[x]-ake br: ditundhakake (tmr. dhawuh lsp); [x]-an: 1 br. giliran, gênti-gêntèn; 2 êngg. k. opahan; kc. embal, timbal.
kambangan: êngg. k.bèbèk.
kampil: (-an) 1 kn. kanthong cilik kang digawe mendhong dianggo wadhah dhuwit; 2 êngg. k. bantal.
kantên: I êngg. k. ak kali. II [x]-an k: karuhan.
kaula: êngg. k. ak aku, -ku; kc. kawula.
kasukan: kn 1 br. sênêng-sênêng; 2 main kartu; 3 êngg. k. ronggèng; kc. suka.
kawêdèn: di-[x]-i n. dipunkawêdosi êngg. k. dipunkajrihi k. ak: diwêdèni; kc. wêdi.
kawula: kn 1 br. batur, abdi; 2 êngg. k. aku, -u; 3 karèrèhan, rakyat; ngawula: ngabdi, ngèngèr; dikawulani ak: dingèngèri.
kêlêm: I kn 1 amblês ing banyu, kêlêban banyu; 2 ora anggrung (ora mbuwang swara), ora katon sumringah (tmr. warna). II [x]-an: 1 kn. kluwa; 2 êngg. k. kêtela pêndhêm; 3 êngg. k. baya. III kn: saèm. kêndhal kang krakêt ing badaning jabang bayi.
kêmpêl: 1 kn. kumpul krakêt (ora ajur); 2 êngg. k. kumpul.
kidhik: êngg. k. sathithik.
kiyambak, kiyambêk: êngg. k. dhewe.
kilêm: êngg. k. turu; [x]-an êngg. k: turon.
kimat: êngg. k. kumat.
kimawon: êngg. k. bae; kc. kemawon.
kirangan: êngg. k. êmbuh.
kisang: êngg. k. gêdhang.
kyambak: êngg. k. dhewe.
klabêt: I êngg. k. klawu. II kn: ar. êmpon-êmpon ambune sêdhêp.
klanangan: êngg. k. palanangan.
klandhungan: êngg. k. konthol.
klèmêngan: êngg. k. lali, kêlalèn.
klepyan: êngg. k. lali, kêlalèn.
klepun: êngg. k. klèhèn.
klecan: êngg. k. lali, kêlalèn.
klimêngan, klimunan: êngg. k. lali, kêlalèn.
klipyan, klipcan: êngg. k. lali, kêlalèn.
kulintên: êngg. k. kulina.
kuntên: êngg. k. kuli.
kustim: êngg. k. panganggo dhinês.
kori:. 1 êngg. k. lawang; 2 (lawang [x]) kn. lawang ing regol, lawang kayu; 3 kn. ak.: punggawa pradata kang pinasrahan nêkani wong kang kêna prakara.
kotên: dipun-[x]-akên êngg. k. dimêngkonokake.
krantên: êngg. k. krana.
labêh: êngg. k. labuh.
labêt: 1 kn. tipak, tilas; 2 êngg. k. tatu; 3 labuh (jasa, panggawe bêcik); 4 kn. marga saka, kagawa saka; 5 êngg. k. labuh (mangsa ngarêpake rêndhêng); 6 (jawah [x]) êngg. k. udan awu; 7 êngg. k. labu.
lajar: êngg. k. luku.
lajêng: I k. 1 banjur, têrus; 2 layu; lêlajêng êngg. k. lêlayu. II êngg. k: payu.
lajim: (A) êngg. kn. 1 slamêt, têtêp lêstari; 2 lêbda, pintêr ing; 3 lumrah ing akèh; 4 (ut. lajin) êngg. k. banjur lajita (S) kw. ak: wirang, isin.
lalos: êngg. k. lali.
lama: 1 kw: lawas, suwe; 2 êngg. k. lawas.
lambat: I êngg. k. lawas; [x]-laun (M) êngg. pc: suwe-suwe, sêlot-sêlote. II ma-[x] kw: miyur, manutan.
lantun: êngg. k. 1 lari; 2 larik.
langkêp: êngg. k. gênêp, ganêp; kc. jangkêp.
laru: I. 1. kn. tatal nangka karo banyu ênjêt kacampurake ing lêgèn supaya ora bisa kêcut; 2. êngg. k. tèh; 3. êngg. k. arêng. II. [x]-[x] kw: laron.
lengkang: êngg. k. longkang.
lepak-lepak: êngg. k. lopak-lopak.
lèpèn: 1 k. kali; 2 êngg. k. ali-ali.
lèpi: kalepyan kw. 1 bingung, kuwur, lali; 2 êngg. k. lali.
lepya, lepyan: êngg. k. lali; kêlepyan: kêlalèn.
lêgên: êngg. k. lugu (pokoking pawitan).
lêrah: I êngg. k. luru. II kw: wrata, gêlar; ang-[x]: nggêlar mratakake.
lêrak: I kn. ar. têtuwuhan wohe bundêr-bundêr kêna dianggo ngrêsiki apa-apa (kaya sabun). II êngg. kn: rak, planggrangan piring lsp, lêrêb 1 êngg. k. lèrèn; 2 ki. nginêp; 3 lêrêm, sirêp, mêndha; di-[x]-ake; dilèrènake, diasokake; 2 dilêrêmake, disirêp.
lêsêr: êngg. k. bênêr; kc. lêrês.
limrah: êngg. k. lumrah.
lintang: I kn. maujud ing langit ing wayah bêngi katon pating kêrlip; ng-[x]-i: 1 katon gêbyar-gêbyar kaya lintang; 2 wiwit padha awor tmr. jagung; pa-[x]-an: kawruh bab lintang. II 1 êngg. k. liya; 2 êngg. liwat; 3 êngg. luwih; 4 êngg. banjur; ka-[x](-[x]): kaluwih-luwih, bangêt; kc. lumintang.
lingsêm: êngg. k. isin, wirang.
lipya, lipca: êngg. k. lali.
lipca: êngg. k. lali.
lumajar: êngg. k. lumayu; mlayu.
mahên: I k. madu; [x]-i, [x]-akên k: madoni, madokake; kc. padu. II k. ak: madung; kc. wadung. III êngg. k. madu(ning tawon).
made: I êngg. k. adol; kc. wade. II kw. (êngg. k): bale. III kw: têngah; kc. madya.
madèni: I n. madosi k. ak. nyimpên wadi; kc. wadi. II êngg. k. ngêdoli; kc. wade.
Maduntên: êngg. k. Madura.
Majalêngka: êngg. k. Majapait.
madharan: 1 êngg. k. wêtêng; 2 juru olah-olah (ing dalême para luhur).
madhêmi: êngg. k. matèni; kc. padhêm.
maènda, maèndha: êngg. k. wêdhus; kc. menda.
maingsa, maisa: êngg. k. kêbo.
maksih: êngg. k. isih.
Mambêng: êngg. k. Malang.
mandose, mandosipun: êngg. k. mandèkne.
mantuni: êngg. k. manèni; kc. wani, wantun.
mantos: êngg. k. mangsa! (pamaido).
mangking: I êngg. k. mêngko. II ki. nyêngkêlit; kc. wangking.
mangsi: I êngg. k. mangsa (mokal yèn ...). II kn: barang cuwèr mawa warna irêng lsp. dianggo nulis; di-[x] pc. ditulis lsp. nganggo mangsi.
marisan: êngg. k. lading.
masi: I êngg. k. masa (mokal yèn ...); kc. mangsa, mangsi. II êngg: sênadyan.
masik: êngg. k. isih.
matosi: êngg. k. matiri.
matros: êngg. k. matri.
macal: (-i) êngg. k. matar; kc. pacal.
melai: êngg. k. mulai (wiwit).
mendha: I êngg. k. wêdhus. II êngg. kn. niru, ngèmpêri; [x]-a êngg: saupama; kc. pindha, mindha.
mèntên: êngg. k. mene.
mesa: êngg. k. kêbo; kc. maesa.
mêdosi: êngg. k. mêdèni; kc. wêdi; mêmêdos êngg. k. mêmêdi.
mêdhak: êngg. k. mêdhun.
mêdhêk: I êngg. k. mêdhun. II êngg. kn. mara, nyêdhak; kc. pêdhak, pêdhêk.
mêkètên: êngg. k. mêngkene.
mêkotên: êngg. k. mêngkono.
mêksih: êngg. k. isih.
Mêlêd: êngg. k. Mulud.
mêlih: êngg. k. pc. manèh.
mênantên, mênantun: êngg. k. mênawa.
mênilêm: êngg. k. nginêp; kc. tilêm.
mêngkatên: êngg. k. mêngkana.
mêngkètên: êngg. k. mêngkene.
mêngkin: êngg. k. mêngko.
mêngkotên: êngg. k. mêngkono, mêngkene.
mêsah: êngg. k. mungsuh.
mibah: êngg. k. mubah.
miyangga: 1 kw. ula; 2 kw. êngg. kodhok; 3 êngg. ar. dhêmit; 4 êngg. k. baya.
milai: êngg. k. mulai.
milake, milakne, milakna: êngg. k. mulane.
milang: I n. mical k. ngetung, metung; kc. wilang. II êngg. k. mulang; kc. wulang.
milêt: I êngg. k. 1 mili; 2 mèlu; 3 milih. II [x]-i kn. ak. 1 nggubêdi; 2 mubad-mubêd (tmr. pêpadon); kc. wilêt.
milis: êngg. k. milang, kc. wilang, wilis.
mimpang: êngg. k. mênang.
minantên: êngg. k. mênawa.
minda: êngg. k. wêdhus.
mindha: I êngg. k. wêdhus. II kw. ngemba, niru, ngèmpêri; kc. pindha.
mindhah: I êngg. k. 1 misah; 2 mêgat; kc. pindhah. II [x]-i êngg. k. milihi; kc. pindhah. III k. ngêlih; kc. pindhah. IV ut. [x]-an êngg. k. misan(-an). V êngg. k: milih.
mingsa: êngg. k. kêbo.
mipakat: êngg. k. mupakat.
misa: êngg. k. kêbo.
mlajar: êngg. k. 1 mluku; 2 mlayu.
mlêpah: I êngg. k. mlupuh; kc. plupuh. II [x]-[x] kn. njêjaluk ngasih-asih; kc. mlupuh.
mugut: 1 kn. ngêthok pucuke; 2 êngg. k. dêrêp; kc. pugut.
mucal: êngg. k. mulang; kc. wulang.
mucang: I êngg. k. nginang. II kn. ak. kaya wit pucang.
montên: êngg. k. 1 mori; 2 mono.
mrak-atos: êngg. k. mrak-ati.
nambèni: êngg. k. nambani.
nami: êngg. k. jênêng.
naming, namong: êngg. k. 1 mung; 2 nanging.
namong: êngg. k. 1 mung; 2 nanging.
nandhês: 1 kn. nganti jêro tumamane, têkan ing dhasar; 2 êngg. k. êntèk; kc. tandhês.
nanglêd: êngg. k. 1 nagih; 2 nakêr; [x]-i êngg. k. 1 (ut. [x]-akên) nakoni, nakokake; 2 narungi; kc. tanglêd.
naun:. 1 kn. (lunga lsp) nganti têtaunan (suwe bangêt); 2 êngg. k. taun; kc. taun.
napi: I êngg. kn. napèni; kc. tapi. II êngg. k. apa. III êngg. nanging. IV kw. suwung (tanpa apa-apa).
naros: êngg. k. nari.
nasihakên: êngg. k. ngisihake.
natos: êngg. k. tau.
neyosakên: êngg. k. nèjèkake; kc. seje.
nemahakên: êngg. k. nomahake.
nenja: êngg. k. nai.
nêdhi: êngg. k. 1 njaluk; 2 mangan; kc. têdha, têdhi.
nêmpak: êngg. k. numpuk; kc. tumpuk.
nêsah: êngg. k. nusuh.
nisahi: êngg. k. nusahi.
nlêtah: êngg. k. nlutuh; kc. tlêtah, tlutuh.
nrami: êngg. k. nrima.
nyalap: êngg. k. nyèlèh; kc. salap.
nyalêki: êngg. k. nyêdhaki; kc. calêk.
nyama, nyamani: êngg. k. madha, madhani; kc. sama, padha.
nyambêngi: êngg. k. nyalangi; kc. cambêng.
nyaros: êngg. k. nyari.
nyèbên: êngg. k. nyewa.
nyeyosakên: êngg. k. nèjèkake; kc. seje.
nyènèsakên: êngg. k. nèjèkake; kc. sènès.
nyêbat: (-akên) êngg. k. nyêbut(-ake); kc. sêbat, sêbut.
nyênggatani: êngg. k. nyuguh(-i); kc. sênggata.
nyêngkangakên: êngg. k. nyuwêngake; kc. sêngkang, suwêng.
nyêngkêlang: êngg. k. nyêngkêlit; kc. cêngkêlang.
nyêwêngakên: êngg. k. nyuwungake; kc. sêwêng, suwung
nyintên: êngg. k. nyina
nyulantêni: êngg. k. nyulayani.
nyumêrapi: êngg. k. nyumurupi.
nyogata, nyogatani: êngg. k. nyuguh(i); kc. sogat.
ngados-ados: êngg. k. ngadi-adi.
ngantênakên: êngg. k. nyrantèkake; kc. antên.
ngangkên: êngg. k. ngaku; kc. aku.
ngembali: êngg. k. ngopahi; kc. embal.
ngèntên: I êngg. k. ngèri; kc. kèri. II [x]-i k. pc: nganakake, nganani; kc. èntên, ana.
ngêdhakakên: êngg. k. ngudhunake; kc. udhun.
ngêdhangsul: êngg. k. ngêdhêle; kc. kêdhêle.
ngêmbal: êngg. k. ngêmbul.
ngilêmakên: êngg. k. nurokake; kc. kilêm, turu.
ngilêtakên: êngg. k. ngilèkake; kc. ilêt, ili.
ngimbahi: êngg. k. ngumbahi; kc. kumbah.
ngimbar: I êngg. k. ngumbar; kc. umbar. II kn. ak: nyumpah; kc. imbar.
ngincati: êngg. k. ngoncati; kc. oncat.
ngipahi: I êngg. k. ngopahi; kc. opah. II kn: ndokoki ipah.
nglajar: êngg. k. ngluku.
nglajêngi: êngg. k. nglayoni; kc. klayu.
nglambangi: êngg. k. ngijoli; kc. lambang.
nglantun: êngg. k. nglari; kc. lari.
nglangkêpi: êngg. k. nggênêpi; kc. langkêp.
nglêrah: êngg. k. kuru.
nglêsêrakên: êngg. k. mbênêrake; kc. lêsêr.
nglintangi: êngg. k. 1 ngliwati; 2 ngluwihi; kc. lintang.
ngucal: êngg. k. 1 ngolah; 2 mulang; [x]-i êngg. k: ngulati (nggolèki); kc. ucal.
ngocal: êngg. k. ngolah; kc. olah, ocal.
ngranggèni: êngg. k. ngranggoni.
ngrêsak: êngg. k. ngrusak; kc. rusak.
ngriyini: êngg. k. ndhisiki; kc. riyin, dhisik.
ngripak: êngg. k. ngrupak; kc. rupak.
ngruhunakên: êngg. k. ak. ndhisikake; kc. ruhun.
ukir: I êngg. k. ak gunung; kc. wukir. II di-[x](-i) kn: ditatah lsp. diwangun lung-lungan, kêkêmbangan lsp. (tmr. kayu, gadhing lsp); [x]-an: 1 (ut. [x]-[x]-an) rêrênggan kang diukir; 2 (n. jêjêran k.) garan kêris. III di-[x]-i pc: ora diakoni, diselaki; kc. mukir, mungkis.
ungsum: kn 1 lagi mangsa akèh-akèhe (wowohan, lêlara lsp); 2 êngg. k. taun; [x]-[x]-an: mangsan; kc. usum.
pajar: I (A) kn. 1 wayah bangun esuk; 2 êngg. padhang, rêsik; di-[x]-i êngg: dipadhangi. II êngg. k. kandha; dipun-[x]-i êngg. k: dikandhani; dipun-[x]-akên êngg. k: dikandhakake.
pajar-santun: êngg. k. padhang bulan.
pajar-surya: êngg. k. padhang bulan.
padhêm: êngg. k. pati, mati; dipun-[x]-i êngg. k: dipatèni.
pahim: êngg. k. paham.
pakarangan: (pakawisan êngg. k. ) kn. pomahan, palêmahan kang diênggoni.
pakên: êngg. k. paku.
pakiwèn: êngg. k. pakuwon.
paksi: I êngg. k. ak. manuk. II (upaksa) kw. ak; wêruh.
palujêngan: êngg. k. basuki.
pamindhah: êngg. k. pamêgat; kc. pindhah.
panambeyan, panampeyan: êngg. k. kowe; kc. sampeyan.
pantos:, botên [x] êngg. k. ora pati.
pangangsalan: êngg. k. Pêkalongan.
pangêrta: êngg. k. dhuwit.
panglangkung: êngg. k. panglawe.
pangucalan: êngg. k. pamulangan.
paripaos: êngg. k. paribasan.
Pasantênan: êngg. k. Pathi.
Pasêdhahan: êngg. k. Pasuruhan.
pasiran: 1 (êndhog-) kn. (êndhog-) bulus sêgara; 2 êngg. k. gambir.
patikêlintên: êngg. k. partikêlir.
patungkas: êngg. k. piwêling; kc. pitungkas.
patros: êngg. k. patri.
mpean: êngg. k. 1 kowe; 2 êmbuh.
pêjah-kêlir: êngg. k. patukêlir.
pêndhatos: êngg. k. 1 cikar; 2 dhokar.
pêndhêtan: êngg. k. Parakan.
pêngkêr: êngg. k. buri; dipun-[x]-i(-akên) k: diungkuri(-ake); ke-[x] k: kêpungkur; [x]-an k: 1 pungkuran; 2 ki. gêgêr.
pêrduntên: êngg. k. pêrduli.
pêrcados: êngg. k. pracaya.
pêrcadosan: êngg. k. prajangjian.
pêcal: êngg. k. sawah.
pêcil: êngg. k. anak.
pêthakan: êngg. k. 1 slaka; 2 mori.
piyambêk: êngg. k. dhewe.
piyantên: êngg. k. piyara.
pikangsal: êngg. k. ak. pakolèh.
piksa:. 1 atur [x]: awèh wêruh, kandha marang; 2 êngg. k. êmbuh.
pilêt: êngg. k. pilih.
piwucal: êngg. k. piwulang.
plêpah: êngg. k. plupuh; kc. mlêpah.
plêsta: êngg. k. rampung; kc. palastha.
punikaên: êngg. k. ika (kae), iku (kuwe).
punikiên: êngg. k. iki, kiye.
puntên: êngg. k. 1 aja dadi atimu; 2 êmbuh; kc. apura.
pracados: êngg. k. pracaya.
prèhpun: êngg. k. ak. kapriye.
prèpun: êngg. k. ak. kapriye.
prihpun: êngg. k. ak. kapriye.
priyat: êngg. k. rampung.
priyos: I êngg. k. mrica. II dipun-[x] êngg: dipriksa.
primbêtan: êngg. k. primbon.
pripun: êngg. k. kapriye.
pros: êngg. k. prasa.
sabêg: êngg. k. warêg.
sakwingi: êngg. k. wingi.
sama: êngg. k. padha.
samak: I êngg. k. klasa. II kn: 1 wlulang sing wis dimangsak; 2 wlulang tapihing layang; 3 dluwang buntêling (tapihing) layang; di-[x]: 1 dimangsak tmr. wlulang; 2 (ut. di-[x]-i) didokoki samak tmr. layang; [x]-an: 1 wis disamak (disamaki); 2 tukang gawe lapak.
sambêran: êngg. k. pitik.
sanagi: êngg. k. sanadyan.
sande: 1 k. wurung; 2 êngg. k. wade; 3 êngg. k. sarung.
santun: k. 1 salin; 2 êngg. k. sasi; 3 êngg. k. gambir; 4 êngg. k. sari.
sangga-siti: êngg. k. sangga-wêdhi.
sata: I k. têmbako. II 1 kw. jago; 2 êngg. k. pitik. III (S) kw: 100.
sawung: I 1 k. jago; 2 êngg. k. pitik. II di-[x] kn: 1 dikumpulake, dibarêngake; 2 ditata, dianggit, dikarang; 3 diwangsuli, dijawab. III di-[x] kn: dibopong tanpa êmban-êmban tmr. bocah cilik.
sawon: êngg. k. salah.
seyos: êngg. k. seje.
sèmpèt: êngg. kn. 1 bngs. gombal dianggo mbêbuntêl; 2 êngg. k. jarit.
sènès: êngg. k. 1 liya, seje; 2 dudu; kc. sanès.
sêdhar: êngg. k. asu.
sêg: I êngg. k. lagi; kc. sawêg. II êngg. pc: katêranganing mati dadakan, lêga bangêt lsp.
sêka: I êngg. pc. saka, sangka. II êngg. k. suku (satêngah rupiyah).
sêkar: k. 1 kêmbang; 2 têmbang; dipun [x] ki: dikijing; dipun-[x]-akên k: ditêmbangake; [x]-an: 1 k. kêmbangan; 2 êngg. k. kuburan; 3 ki. kijing.
sêmawon: êngg. k. bok manawa.
sêmbados: êngg. k. sêmbada.
sêmbrantên: êngg. k. sêmbrana.
sêmèngke: êngg. k. sêmene.
sênaos: (a) êngg. k. sênadyan.
sênasa: êngg. k. sênadyan.
sêndawa: I kn. bngs. manuk sriti. II kn: 1 jasad sing digawe obat; 2 êngg. k. obat.
sêndawi: êngg. k. sêndawa.
sêne: êngg. k. uyuh, nguyuh.
sênès: êngg. k. 1 seje, liya; 2 dudu; kc. sanès.
sêni: êngg. k. uyuh, nguyuh.
sêniyèn, sêniyin: êngg. k. biyèn.
sêngèn: I êngg. k. biyèn. II di-[x]- êngg: disrêngêni.
sênggang: 1 êngg. k. sêla; 2 êngg. k. mayar; 3 ki. waras.
sênggata: êngg. k. suguh; kc. sugata.
sêngiyèn: êngg. k. biyèn.
sêngkang: I 1 êngg. k. suwung; 2 ki. suwêng. II êngg. pc: sangka.
sêngkêlang: êngg. k. sêngkêlit.
sêpah: I êngg. k. tuwa; kc. sêpuh. II kn: ampasing apa-apa sing dimamah (kinang lsp).
sêsah: êngg. k. 1 suruh; 2 susah.
sêtri: êngg. k. wadon; kc. sêtrèn.
sêwêng: êngg. k. suwung.
siyèn: êngg. k. biyèn.
sikantên: êngg. k. sikara.
silir: I êngg. kn. rada njomplang nisih tmr. traju lsp. II kn: abdi-dalêm sing rumêksa diyan ing kraton; di-[x](i) êngg. kn: diiling(i). III kn: 1 isis marga kanginan midid; 2 rada adhêm; 3 (ut. [x]-an) êngg. k. angin; di-[x]-i: dikêbuti amrih isis; ke-[x], ke-[x]-an: kanginan; kc. sumilir. IV êngg. kn: glabat, kulit tipis.
sinaos: êngg. k. sênadyan.
sindhutan: êngg. k. pête.
singèn: I êngg. k. biyèn. II kn: cithakan (tmr. logam); kc. singi. III di-[x]-i êngg: 1 diajak; 2 diajak gunêman tmr. kewan; kc. sèng.
sipêng: 1 êngg. k. bêngi; 2 k. nginêp.
sisah: êngg. k. susah.
siwêg: êngg. k. lagi; kc. sawêg.
sulantên: êngg. k. sulaya.
sumapantên, sumapawon: êngg. k. sumapala.
sumbêr: i kn. bêlik, tuk; 2 êngg. k. sumur; 3 êngg. kn. lêkikan ing cêniling kuping; [x]-an êngg: akèh banyune (ngêtuk) tmr. sawah.
sumêrap: êngg. k. sumurup.
Suntên: êngg. k. Sura.
suwaos: êngg. k. suwasa.
sogat: êngg. k. suguh.
srados: êngg. k. sraya.
srêntos: êngg. k. srênti.
tambêt: êngg. k. tambuh.
tambi: I kn. oyod sing ana ing poking uwit (ora ana ing sajroning lêmah wangune njêbèbèh). II êngg. k. tamba; dipuntambèni êngg. k. ditambani. III êngg. kn. jambe.
tami: I êngg. k. tamu (dhayoh); [x]-an êngg. k. kêdhayohan. II br. tama (utama). III êngg. k. tama; dipuntamèkakên êngg. k. ditamakake.
tanos: êngg. k. tani.
tantun: êngg. k. tari.
tanggah: I dipun-[x]-i êngg. k. ditanggih. II kw. palang, tanggulang; tumanggah. malangi, nanggulangi, nêdya nglawan; di-[x]-i. dialang-alangi, dipalangi.
tanggi: êngg. k. tangga.
tanglêd: êngg. k. 1 tarung; 2 takon; 3 taun; 4 tangguh; dipun-[x] êngg. k. 1 ditagih; 2 ditakêr; 3 ditangguh; dipun-[x]-i êngg. ditakoni; têtanglêdan. êngg. k. têtabuhan.
taros: êngg. k. tari.
tasih: êngg. k. isih; kc. taksih.
temah: êngg. k. tomah.
tenja: êngg. k. tai; kc. tinja.
têbah: I (sa-[x]) kn. saambane èpèk-èpèk; têtêbah, [x]-[x]. ngrêsiki ambèn lsp. nganggo kêlud; di-[x] êngg. didhodhog ing tangan sing kaêgarake; di-[x]-i. dirêsiki nganggo kêlud lsp. II di-[x] êngg. ditrajang, ditêmpuh. III êngg. k. adoh; kc. têbih.
têdhan: ut. têtêdhan k. 1 panganan; 2 êngg. k. pakan; dipun-[x]-i k. 1 dipangani; 2 dipakani; 3 dijaluki; kc. patêdhan.
têdhi: êngg. k. pangan; dipun-[x] k. 1 dipangan; 2 dijaluk; kc. têdha.
têmbajêng: êngg. k. têmbalo.
têmpah: I kn. tuku (kulak) mbayar dhisik barange kari, mènèhi sewan kanggo ing wêktu candhake; di-[x]-i. wis dibayari luwih dhisik. II êngg. k. têmpuh; di-[x]-i êngg. diwènèhi pêpancèn bibit pari; [x]-an êngg. bibit pari sing diêdum.
têmpak: I kn. papak, ora lancip; pojok [x]. pojok sing luwih saka 90°. II êngg. k. tumpuk.
têmtu: kn. 1 mêsthi; 2 wis têtêp ora owah; 3 êngg. k. sida; ditêmtokake. 1 ditêtêpake, diajêgake; 2 dipêsthèkake.
têng: I êngg. k. marang, mênyang; kc. dhatêng. II di-[x]-i pc. digawe matêng.
tênggak: I kn. 1 gulu; 2 angkaning taun sing puluhan; nênggak. tumênga nglangak, ndangak; panênggak. panggulu. II nênggak waspa kw. ngampêt êluh, kêmbêng-kêmbêng. III êngg. k. tungguk.
tênggi: I êngg. k. tunggu. II tumênggi kn. pucuke padha nyongat munggah tmr. idêp.
têrkaos: êngg. k. 1 têrkadhang; 2 rêkasa.
têruh: êngg. k. 1 udan, grimis; 2 kw. orêg, gègèr; kc. têdhuh.
têrosipun: êngg. k. jarene; kc. criyos(-ipun).
têrwaos: êngg. k. têrwaca.
têtag: êngg. k. tutug.
tigan: I êngg. k. kinang. II k. êndhog.
tingal: 1 ki. mata; 2 kn. ênêring pandêlêng; malik [x] pr. 1 nyelaki kaantêpane (kayakinane); 2 mari sêtya ênggone nyuwita; mangro [x] pr. mangro kaantêpane (sêsêmbahane, pasuwitane); tumingal kw. 1 ndêlêng, nonton; 2 katon; ningali k. 1 ndêlêng; 2 nonton; kê-[x] k. katon; [x]-an. 1 ki. riyaya wêton; 2 (ut. têtingalan) k. tontonan; 3 êngg. k. pangilon.
tingkas: êngg. kn. 1 têrang (lèrèn tmr. udan). 2 têrang, mangêrti; kirang [x] êngg. k. kurang têrang (êmbuh).
tiris: kw. krambil; [x]-an êngg. k. wit krambil.
tlêtah: 1 êngg. k. tlutuh; 2 rêgêd, jênês.
tuni: êngg. k. tuna.
tungkas: êngg. k. wêling.
tuwah: êngg. k. tuwuh.
tuwe: êngg. k. tilik.
tosan: 1 k. wêsi; 2 êngg. k. balung.
towuk: êngg. k. warêg; kc. tuwuk.
trami: êngg. k. trima (tampa).
traos: 1 k. trasi; 2 êngg. k. traju.
calêk: êngg. k. 1 cêdhak; 2 cêndhak.
cambên: êngg. k. candu.
cambêng: êngg. k. calang.
canès: êngg. k. seje; kc. sanès.
cêkêp: êngg. k. cukup.
cêlêb: I êngg. k. adhêm. II dipun-[x] k: diwêdêl; kc. cêlêp.
cêlêk: êngg. k. cêdhak; kc. cêlak.
cêlêng: êngg. k. irêng [x]-an êngg. k: 1 wêdêlan; 2 nila; 3 cèlèng.
cêmêng: k. (êngg. n). irêng; [x]-an: 1 k. irêngan (palêmahan sing ora ditanduri ing sawêtara mangsa); 2 êngg. k. nila; 3 êngg. k. wêdêlan; 4 pc. k. candu, tike; 5 k. wage.
cênès: êngg. k. seje; kc. sanès.
cêrak: êngg. k. cêdhak.
cintên: êngg. k. 1 cihna; 2 Cina.
walih: êngg. k. manèh.
wantingan: êngg. k. kêndhi.
wantun: êngg. k. wani.
waris: (ut. [x]-an) kn. (yèn nindakake pagawean lsp) tansah sêmpulur lan slamêt; ndhugal kê-[x]-an: sênadyan nindakake sing ora bêcik, ewadene tansah sarwa kêbênêran. II (A) kn: 1 wong sing wênang nampani tinggalane wong sing ajal; 2 anak sing wênang nggêntèni pangkate bapakne; 3 (ut. [x]-an) barang-barang tinggalane wong ajal; di-[x]: dibage (ditampani) tmr. barang tinggalan; di-[x]-i: diwènèhi warisan. III [x]-an êngg. k. lading; kc. marisan.
watêsan: êngg. k. sêmangka.
wawi: êngg. k. ayo.
wèntên: êngg. k. ana.
wêdos: êngg. k. wêdi.
wêdha: êngg. k. wudhu.
wêrat: êngg. k. abot.
wibên: êngg. k. wido.
wilang: I di-[x] n. dipunwical k. êngg: 1 dietung; 2 digolongake, diewokake; [x]-an: 1 petungan; 2 cacah. II êngg. k. wulang.
wical: 1 k. wilang; 2 êngg.k. wulang.
wlajar: êngg. k. wluku.
wludung: êngg. k. wluku.
wulan: 1 êngg. rêmbulan; 2 êngg. k. rêmbulan; 3 k. sasi; 4 êngg. k. tanggal.
wusantên: êngg. k. wusana.
wohan: êngg. k. jambe; pawohan: wadhah kinang; kc. woh.
wondèntên: êngg. k. ana dene.